Wycinanki z papieru w wykonaniu Marii Ollick

Wycinanki z papieru w wykonaniu Marii Ollick

Wycinanki z papieru w wykonaniu Marii Ollick.
/potrzebne: nożyczki, kartki papieru białego i kolorowego/

Wycinanka

            Wycinanki ludowe pojawiły się w polskich domach na początku XIX w. Najpierw były to białe, papierowe firaneczki, które wycinano w ażurowe wzory. Uznaje się, że to właśnie te dekoracje, były zaczątkiem ekspansji misternych kolorowych wycinanek. Kiedy można było w sklepach galanteryjnych kupić kolorowy papier, wiejska ludność wycinała z niego motywy zwierzęce i roślinne, po czym naklejała je na różne sprzęty domowe. Następnie, proces ten ewoluował i wzory zaczęto wyklejać na kartonach i papierze, wieszać na ścianach, co dodawało swojskości wiejskiej chałupie. Apogeum artystycznego rozwoju wycinanek, datuje się na drugą połowę XIX wieku, kiedy to stała się ona nieodłącznym dekoracyjnym elementem, niemal wszystkich wiejskich izb.                            

            Wycinanki to ornamenty o abstrakcyjnym charakterze. Najczęściej są one rytmicznie skomponowane, przyjmując symetrię do jednej bądź kilku osi. Osiąga się to poprzez wycinanie papieru, który złożony jest  pojedynczo lub wielokrotnie.  Bardzo często wycinano różnego rodzaju drzewka kwiatowe, które miały niejako symbolizować drzewa życia, drabiny stanowiące pomost między Niebem z Ziemią, bądź ażurowe koła jako  odwzorowanie środka istoty świata. Były też kobiece postaci, które miały oddawać symbol Matki –  Ziemi, a także motywy koguta – zwierzęcia, które posiadało moc płodności oraz kreacji. Nie mniejszą popularnością cieszyły się też formy bardziej abstrakcyjne, które przyjmowały postać kwadratów, czy też misternych rozet.

            Nie wiele osób wie, że wycinanki nie były wykonywane we wszystkich rejonach naszego kraju. Głównie tworzono je w północno-wschodniej, południowo-wschodniej oraz środkowej części Polski. Na Pomorzu i Kujawach  uprawiano głównie wycinankę ażurową jako firanki w oknach kuchni i alkierza, ozdobę kredensów, półek w kuchni i spiżarni.  Obecnie tego typu sztukę można podziwiać w wielu skansenach oraz w muzeach etnograficznych poszczególnych regionów. Najbliższe takie  muzea etnograficzne znajdują  się w Toruniu  i we Wdzydzach Kiszewskich na Kaszubach.

            W sztuce ludowej wycinanka gra wyjątkowa rolę. Stanowi ona przykład twórczości rozwiniętej przez lud, bez jakichkolwiek wzorów czerpanych ze sztuki warstw elitarnych. Powstały charakterystyczne style wycinankowe: łowickie , kurpiowskie, podlaskie i lubelskie. Najbardziej znane to łowickie i kurpiowskieIstnieją różne formy wycinankowe. Najpopularniejsze to tzw. „Gwiazdy” (ażurowe rozety jako wycinanka wieloosiowa) i „Leluje” (wycinanka jednoosiowa). Są też „Kordy” (scenki rodzajowe, obrzędowe – np. wesela) i oczywiście „łowicka wycinanka” (naklejanka kolorowa). Na Kaszubach wycinano szablony, które służyły do  zdobiona wnętrza chałup. Na bielonych ścianach powstawały kolorowe szlaczki.

            Klasyczna wycinanka ludowa  wykonana jest z jednego arkusza  papieru, może być jednoosiowa, wieloosiowa albo o układzie pasowym i jest jednobarwna.  Dzisiaj łowickie, kolorowe (naklejanki) wzory wycinankowe  wykorzystywane są w sztuce użytkowej, są dzisiaj bardzo popularne, promując Księstwo Łowickie jako region geograficzno-historyczny i etnograficzny.

.

Projekt UE Facebook Youtube Instagram